ตัวละครไซอิ๋ว พระถังซ้มจั๋ง ในวรรณกรรมไซอิ๋ว เป็นผู้มีบุญมาเกิด เป็นลูกของเฉินกวงยี่ แต่ว่าโดนปิศาจแรดฆ่าตายและได้จับแม่ของพระถังซัมจั๋งไป ด้วยความห่วงลูก แม่พระถังซัมจั๋ง ได้นำพระถังซัมจั๋งไปลอยน้ำเพื่อไม่ให้ปิศาจแรดฆ่า เมื่อลอยมาตามน้ำ มีผัวเมียชราคู่หนึ่งเก็บได้ และเลี้ยงให้เติบใหญ่ โดยเป็นผู้ที่ใฝ่ในพระธรรมมาตั้งแต่ยังเล็ก เมื่อเติบใหญ่จึงได้บวชเรียน มีชื่อเสียงทางด้านศีล สมาธิ ปัญญา จนกระทั่งได้รับการอุปถัมภ์จากถังไท่จงฮ่องเต้ ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์ถัง ผู้ที่เลื่อมใสในพุทธศาสนา นับถือเป็นน้องชายบุญธรรม ให้ใช้ชื่อว่า “ถังซัมจั๋ง” และได้รับมอบหมายให้เป็นผู้ไปอัญเชิญพระไตรปิฏก ณ ชมพูทวีป อันห่างไกล
ตลอดระยะเวลาการเดินทาง พระถังซัมจั๋ง ต้องเผชิญกับอุปสรรคนานับประการ และ เนื้อของพระถังซัมจั๋งเชื่อว่าถ้าได้กินแล้วจะมีอายุยืนไปเป็นหมื่น ๆ ปี จึงมักถูกพวกปีศาจจับตัวไปหมายจะกินบ่อย ๆ พระถังซัมจั๋ง มีลักษณะนิสัยหูเบา เชื่อคนง่าย จึงมักถูกปิศาจล่อลวงตลอดทางที่พระถังซัมจั๋งพบ
เห้งเจีย หรือ ซุนหงอคง เป็นหนึ่งในตัวละครเอกเรื่องไซอิ๋ว ซึ่งเห้งเจียเดิมเป็นหินที่ถูกแสงสุริยันจันทราอาบมากว่า 1,000 ปี วันหนึ่งจึงแตก และมีลิงตัวหนึ่งกระโดดออกมา เจ้าลิงตัวนั้นจึงได้ไปอยู่กับฝูงลิงที่เขาไม้ผล (เขาฮวยก๊วยซัว จีนกลางเรียกว่า เขาฮัวกั่วซาน) และตั้งตัวเป็นหัวหน้าฝูง บรรดาลิงในฝูงนับถือเป็นท่านอ๋อง ฉายา “มุ้ยเกาอ๋อง” (พญาวานรโสภา)
วันหนึ่ง เจ้าลิงหินตัวนี้ เห็นลิงในฝูงตัวหนึ่งตายลงด้วยความแก่ จึงเกิดความคิดจะออกเดินทางไปหาวิชาที่จะไม่ทำให้เจ็บ ไม่ทำให้ตาย จึงออกจากฝูงเดินทางเสาะแสวงหาผู้รู้ไปเรื่อย ๆ ในที่สุดก็พบกับเซียน “โผเถโจ๊ซือ” (สุภูติ) เมื่อเซียนรับเป็นศิษย์ ได้ฝึกวิชาต่าง ๆ เช่น การแปลงกายที่แปลงได้ 72 ร่าง, ตีลังกาได้ไกลกว่า 300 ลี้, ยืด-หดตัวได้, ถอนขนเสกเป็นของต่าง ๆ, ขี่เมฆวิเศษ เป็นต้น พร้อมกับตั้งชื่อให้ว่า “ซึงหงอคง
เมื่อฝึกวิชาสำเร็จแล้ว หงอคง เกิดลำพองใจ ไปอาละวาด อวดวิชาตามสถานที่ต่าง ๆ ไม่เว้นแม้กระทั่งสวรรค์หรือบาดาล ทำให้ 3 โลก ปั่นป่วนไปหมด เง็กเซียนฮ่องเต้ส่งทหารสวรรค์นับ 10 หมื่นนาย และเทพต่าง ๆ ไปจับ ก็จับไม่ได้ กลับถูกเห้งเจียปราบกลับมาจนเข็ดเขี้ยวตาม ๆ กัน ในที่สุด เง็กเซียนฮ่องเต้ ต้องยอมให้เห้งเจียขึ้นเป็นใหญ่ พร้อมตั้งให้เป็น “มหาเทพ” (ฉีเทียนต้าเซิ้น แปลตามตัวว่า ผู้ยิ่งใหญ่เสมอฟ้าดิน) จากเดิมที่เป็นเพียงคนเลี้ยงม้า (ปี้ม่าอุน) แต่หงอคงก็ยังเหิมเกริมไม่เลิก ในที่สุด องค์ยูไล(พระพุทธเจ้าในความเชื่อของชาวจีน) ต้องเสด็จมาปราบเอง โดยให้หงอคงถูกทับด้วยภูเขาหินนาน 500 ปี และผู้ที่จะช่วยออกมาได้ คือ พระถังซัมจั๋ง ผู้เดียวเท่านั้น และเห้งเจียต้องบวชเป็นลูกศิษย์รับใช้พระถังซัมจั๋งไปชมพูทวีป และมีหน้าที่คุ้มครองพระถังซัมจั๋งไปตลอดทาง
เมื่อพระถังซัมจั๋งรับหงอคงเป็นศิษย์แล้ว จึงตั้งชื่อให้ใหม่ว่า “เห้งเจีย” หรือ “ซุนเห้งเจีย” แต่เห้งเจียก็ยังคงติดนิสัยเดิม ๆ คือ ใจร้อน ห่าม ดื้อรั้น ไม่เชื่อฟังพระถังซัมจั๋ง พระถังซัมจั๋งมีไม้ตายที่ปราบพยศเห้งเจียคือ รัดเกล้า ที่ได้รับประทานจากพระโพธิสัตว์กวนอิม ที่รัดอยู่กับหัวของเห้งเจีย เมื่อเห้งเจียพยศเมื่อไหร่ พระถังซัมจั๋ง จะสวดมนต์ เห้งเจียจะเจ็บปวดมาก รัดเกล้าอันนี้จะหายไปเมื่อภารกิจได้เสร็จสิ้นแล้ว
ตือโป๊ยก่าย หนึ่งในตัวละครเอกเรื่องไซอิ๋ว เป็นลูกศิษย์คนที่สองของพระถังซัมจั๋ง แต่เดิมชื่อ “เทียนฝง” เคยเป็นเทวดาขุนศึกอยู่บนสวรรค์ หลังจากปราบปีศาจลิง (หงอคงตอนเป็นปีศาจลิง) ทำความดีความชอบ เง็กเซียนฮ่องเต้ จึงแต่งตั้งให้เป็นแม่ทัพสวรรค์ แต่ได้กระทำการความผิด (มีความรักกับฉางเอ๋อ ซึ่งขัดต่อกฏสวรรค์) จึงถูกลงโทษให้ลงไปเกิดยังโลกมนุษย์ รับกรรมรัก 1,000 ชาติ ให้เวียนว่ายตายเกิดกับรักที่ไม่สมหวังแม้ซักชาติ ทำให้ได้รับความทุกข์ทรมานมาก ภายหลังเจ้าแม่กวนอิมได้ให้ตือโป๊ยก่ายเป็นศิษย์และติดตามพระถังไปยังชมพู ทวีป เพื่ออันเชิญพระไตรปิฏก ทำความดีเพื่อไถ่บาปที่ได้ก่อไว้ ตือโป๊ยก่าย มีอาวุธเป็นคราด 9 ซี่สามารถแปลงกายได้ 36 อย่าง
ซัวเจ๋ง เป็นตัวละครในเรื่อง ไซอิ๋ว เดิมเป็นเทวดาบนสวรรค์ แต่ทำความผิดจึงถูกสาปให้ทรมานทุกวันโดยให้มีด 7 ด้ามตามแทงหัวใจ อยู่มาวันหนึ่งคิดการใหญ่จึงหนีดำลงไปใต้บาดาล และกลายเป็นพรายน้ำชอบจับผู้คนกินเป็นอาหาร ต่อมาได้พบพระถังซัมจั๋ง ได้รับฟังพระธรรมเทศนาจึงกลับตัวเป็นคนดี ออกติดตามไปอัญเชิญพระไตรปิฎกด้วย โดยมากจะรับหน้าที่แบกสัมภาระ มีอาวุธเป็นท่อนยาวด้านหนึ่งคล้ายเสี้ยวพระจันทร์ อีกด้านหนึ่งเป็นเหล็กสี่เหลี่ยมคล้ายจอบ หรือพลั่ว
ในภาพยนตร์ “ไซอิ๋ว” ซัวเจ๋งเป็นน้องคนสุดท้าย มีนิสัยโอบอ้อมอารี ขยัน อดทนและซื่อสัตย์ และใฝ่ธรรมะ ภายหลังเสร็จสิ้นภารกิจไปอัญเชิญพระไตรปิฏกแล้ว จึงพ้นโทษกลับไปเป็นเทวดาบนสวรรค์ตามเดิม